MEDISCHE ENCYCLOPEDIE
AMSTEL en IJ - HUISARTSEN
De nieren zijn twee boonvormige organen die een essentiële rol spelen in het filteren van afvalstoffen uit het bloed en het reguleren van de vocht- en zoutbalans in het lichaam. Ze produceren urine, regelen de bloeddruk, ondersteunen de aanmaak van rode bloedcellen en houden het zuur-base-evenwicht op peil. Gezonde nieren zijn cruciaal voor een goede stofwisseling en een evenwichtige interne omgeving.
De nieren liggen aan de achterzijde van de buikholte, aan weerszijden van de wervelkolom, net onder het middenrif. Ze bevinden zich ongeveer ter hoogte van de onderste ribben (T12–L3), waarbij de rechter nier iets lager ligt dan de linker vanwege de positie van de lever.
- Nierschors (cortex renalis) – buitenste laag, waar filtratie begint
- Niermerg (medulla renalis) – binnenste laag met nierpiramides
- Nierbekken (pelvis renalis) – opvanggebied voor urine voordat deze naar de urineleider stroomt
- Nefronen – microscopische eenheden die het bloed filteren
- Urineleider (ureter) – voert urine af naar de blaas
De nieren functioneren hetzelfde bij mannen en vrouwen. Wel kunnen hormonale verschillen invloed hebben op de nierfunctie en het risico op bepaalde nierziekten. Ook anatomische verschillen in de urinewegen kunnen indirect effect hebben op de afvoer van urine.
📏 Afmetingen van een gezonde volwassen nier
- Lengte: ± 10 tot 12 cm
- Breedte: ± 5 tot 6 cm
- Dikte: ± 3 tot 4 cm
- Gewicht: ongeveer 120 tot 170 gram per nier
De exacte maat kan iets verschillen tussen links en rechts en tussen mannen en vrouwen. De rechter nier ligt doorgaans iets lager en is vaak iets kleiner vanwege de ligging onder de lever.
🎨 Kleur van de nier
- Donker roodbruin
De kleur komt door de rijke doorbloeding van de nier. De buitenkant (de nierschors) is egaal roodbruin.
Bij een doorsnede is de binnenkant (het niermerg) iets lichter en gestreept van structuur door de nierpiramides.
- ilteren van afvalstoffen en overtollig water uit het bloed
- Reguleren van de water- en zoutbalans
- Handhaven van het zuur-base-evenwicht
- Productie van hormonen (zoals erytropoëtine en renine)
- Regulatie van de bloeddruk
- Ondersteuning van de aanmaak van rode bloedcellen
- Activeren van vitamine D
De nieren voeren meerdere vitale processen uit die essentieel zijn voor het behoud van een gezond inwendig evenwicht (homeostase).
Hieronder de belangrijkste processen, kort en overzichtelijk:
🔄 Filtratie
In de nierlichaampjes (glomeruli) wordt bloedplasma gefilterd. Afvalstoffen, overtollig water, zouten en andere stoffen worden gescheiden van het bloed.
Belangrijke stoffen zoals glucose, aminozuren, natrium en water worden in de nierkanaaltjes (tubuli) weer terug opgenomen in het bloed.
🧫 Secretie (uitscheiding)
Bepaalde stoffen zoals kalium, waterstofionen en medicijnen worden actief vanuit het bloed toegevoegd aan de urine.
🚽 Urinevorming
Door filtratie, terugresorptie en secretie ontstaat urine, die via het nierbekken en de urineleider naar de blaas wordt geleid.
🧂 Regulatie van de water- en zoutbalans
De nieren passen de uitscheiding van water en elektrolyten (zoals natrium, kalium en calcium) aan, afhankelijk van wat het lichaam nodig heeft.
⚖️ Zuur-base-evenwicht
De nieren helpen de pH van het bloed op peil te houden door zuren uit te scheiden of bicarbonaat terug te nemen.
💉 Bloeddrukregulatie
Via het renine-angiotensine-aldosteron-systeem (RAAS) helpen de nieren de bloeddruk te regelen bij schommelingen in bloedvolume of zoutconcentratie.
🩸 Aanmaak van rode bloedcellen (erytropoëse)
De nieren maken het hormoon erytropoëtine (EPO) aan, dat het beenmerg stimuleert om rode bloedcellen te produceren.
☀️ Activering van vitamine D
De nieren zetten inactieve vitamine D om in de actieve vorm (calcitriol), wat belangrijk is voor calciumopname in de darmen en botgezondheid.
De nieren kunnen getroffen worden door verschillende aandoeningen, variërend van mild tot ernstig.
Hieronder vind je een overzicht van de meest voorkomende en belangrijke nierziekten, gegroepeerd naar soort:
🦠 Infecties en ontstekingen
- Nierbekkenontsteking (pyelonefritis)
- Een bacteriële infectie van het nierbekken, vaak ontstaan uit een blaasontsteking.
- Glomerulonefritis
- Ontsteking van de glomeruli (filtereenheden), meestal veroorzaakt door een auto-immuunreactie of infectie.
🧬 Aangeboren of erfelijke aandoeningen
- Polycysteuze nieren
Erfelijke ziekte waarbij zich met vocht gevulde cysten in de nieren vormen. De nieren kunnen hierdoor vergroot raken en minder goed functioneren.
⚙️ Functionele aandoeningen
- Nierinsufficiëntie (nierfalen)
- De nieren werken onvoldoende of stoppen ermee. Te verdelen in:
- Acuut nierfalen – plotseling verlies van nierfunctie (vaak omkeerbaar)
- Chronisch nierfalen – geleidelijk verlies van nierfunctie (meestal blijvend)
🩸 Bloeddruk- en doorbloedingsproblemen
- Hypertensieve nefropathie
Schade aan de nieren door langdurige hoge bloeddruk. - Ischemische nefropathie
Slechte doorbloeding van de nieren door vaatvernauwingen.
🔄 Stofwisselingsstoornissen
- Diabetische nefropathie
Nierschade veroorzaakt door langdurige suikerziekte (diabetes mellitus). - Nefrotisch syndroom
Een combinatie van eiwitverlies via de urine, oedeem en een verstoorde vetstofwisseling.
💎 Afvoerproblemen
- Nierstenen
Kristallen die zich in de nier vormen en hevige pijn of verstopping kunnen veroorzaken. - Hydronefrose
Opzwelling van de nier door een blokkade in de urineafvoer, bijvoorbeeld door een steen of aangeboren afwijking.
🦠 Immuun- of systeemziekten met nierbetrokkenheid
- Lupusnefritis
Ontsteking van de nieren door de auto-immuunziekte lupus (SLE). - Vasculitis
Ontsteking van bloedvaten, waaronder die in de nieren.
❗ Symptomen die kunnen wijzen op nierproblemen
- Vermoeidheid
- Opgezette enkels of gezicht
- Donkere of schuimende urine
- Veranderingen in urineren (veel, weinig of niet)
- Hoge bloeddruk
- Jeuk of misselijkheid
- Vermoeidheid
- Opgezwollen enkels, voeten of gezicht
- Donkere of schuimende urine
- Verminderde urineproductie
- Hoge bloeddruk
- Misselijkheid of jeuk
- Kortademigheid
- Elke nier bevat ongeveer 1 miljoen nefronen.
- De nieren filteren dagelijks ongeveer 180 liter bloedplasma, waarvan slechts 1,5 liter als urine het lichaam verlaat.
- De nieren kunnen blijven functioneren met minder dan 50% van hun totale capaciteit.
Let op: Het is altijd raadzaam om rechtstreeks advies in te winnen bij medische professionals, zoals uw huisarts voor specifieke vragen of zorgen met betrekking tot uw eigen gezondheid en medische situatie.
