MEDISCHE ENCYCLOPEDIE
AMSTEL en IJ - HUISARTSEN
GALSTENEN
ICPC-Code: D97
Categorie: Spijsverteringsstelse
Galstenen zijn harde afzettingen die zich vormen in de galblaas, een klein orgaan dat zich onder de lever bevindt. Ze ontstaan wanneer stoffen zoals cholesterol, calciumzouten en bilirubine (een afbraakproduct van rode bloedcellen) zich ophopen in de galblaas en kristalliseren. Deze stenen variëren in grootte en aantal, van zo klein als een zandkorrel tot zo groot als een golfbal.
De symptomen van galstenen kunnen variëren afhankelijk van of de stenen de galwegen blokkeren. Enkele veelvoorkomende symptomen zijn:
- Pijn in de bovenbuik – Dit is vaak een plotselinge en intense pijn die zich kan verspreiden naar de rug of de rechterschouderblad.
- Misselijkheid en braken – Vooral als reactie op de pijn.
- Indigestie – Buikpijn na het eten, vooral na een vette maaltijd.
- Opgeblazen gevoel en gasvorming – Soms geassocieerd met ongemak in de bovenbuik.
- Veranderingen in ontlasting – Dit kan variëren van diarree tot lichte ontlasting, vooral na een vette maaltijd.
- Geelzucht – Een gelige verkleuring van de huid en het oogwit als gevolg van een ophoping van bilirubine in het bloed. Dit gebeurt wanneer galstenen de galwegen blokkeren.
Het is belangrijk op te merken dat niet iedereen met galstenen symptomen heeft, en sommige mensen kunnen galstenen hebben zonder het te weten omdat ze geen klachten ervaren.
Er zijn verschillende soorten galstenen, die worden geclassificeerd op basis van de samenstelling ervan.
De belangrijkste types galstenen zijn:
CHOLESTOROLSTENEN
Cholesterolstenen zijn meestal wit of geel van kleur en zijn het meest frequent voorkomend. Ze bestaan voornamelijk uit cholesterol, maar kunnen ook andere stoffen bevatten, zoals calciumzouten en bilirubine.
Pigmentstenen
Deze stenen zijn voornamelijk samengesteld uit bilirubine, een afbraakproduct van rode bloedcellen. Ze zijn meestal donkerbruin of zwart van kleur.
Gemengde stenen
Deze stenen bevatten zowel cholesterol als bilirubine en kunnen variëren in samenstelling en kleur.
De samenstelling van galstenen kan invloed hebben op de behandelingsopties en het risico op complicaties. Bijvoorbeeld, cholesterolstenen kunnen soms worden opgelost met medicatie of worden verwijderd door middel van een speciale procedure, terwijl pigmentstenen vaak een operatieve ingreep vereisen voor verwijdering.
Om vast te stellen of galstenen de oorzaak zijn van de klachten, kunnen verschillende diagnostische methoden worden gebruikt. Enkele veelvoorkomende zijn:
- Medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek: De arts zal vragen stellen over de symptomen, medische geschiedenis en risicofactoren voor galstenen. Een lichamelijk onderzoek kan ook worden uitgevoerd om te zoeken naar tekenen van geelzucht, buikpijn en gevoeligheid.
- Beeldvormende onderzoeken:
- Echografie van de buik: Dit is meestal de eerste stap bij het diagnosticeren van galstenen. Echografie kan galstenen detecteren en informatie bieden over de grootte, locatie en eventuele complicaties.
- CT-scan: Een computertomografie (CT) scan kan worden gebruikt om gedetailleerde beelden van de galblaas en galwegen te verkrijgen, en kan helpen bij het identificeren van galstenen en complicaties zoals galblaasontsteking.
- MRI-scan: Een magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) scan kan ook worden gebruikt om gedetailleerde beelden van de galblaas en galwegen te verkrijgen, vooral wanneer een echografie niet voldoende duidelijkheid biedt.
- Bloedonderzoek: Bloedonderzoek kan worden uitgevoerd om te controleren op tekenen van ontsteking, leverfunctietesten uit te voeren en bilirubinespiegels te meten, wat kan helpen bij het vaststellen van galblaas- en galwegproblemen.
- Endoscopische onderzoeken:
- Endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP): Tijdens deze procedure kan een endoscoop worden gebruikt om de galwegen te visualiseren en om galstenen direct te detecteren en te verwijderen.
- Endoscopische echografie (EUS): Dit kan worden gebruikt om de galwegen en omliggende structuren in meer detail te visualiseren en om galstenen te detecteren.
Door middel van een combinatie van deze diagnostische tests kan de arts de aanwezigheid van galstenen bevestigen en de relatie tussen de klachten van de patiënt en de galstenen vaststellen.
De vorming van galstenen wordt beïnvloed door verschillende factoren, waaronder:
- Overgewicht of obesitas: Mensen met overgewicht hebben een verhoogd risico op galstenen omdat overmatig lichaamsvet de lever kan stimuleren om meer cholesterol aan de gal af te geven, wat de vorming van cholesterolstenen kan bevorderen.
- Erfelijkheid: Galstenen kunnen soms voorkomen in families, wat suggereert dat genetische factoren een rol kunnen spelen bij hun ontwikkeling.
- Dieet: Een dieet dat rijk is aan verzadigde vetten en arm aan vezels kan het risico op galstenen verhogen. Snelle gewichtsverliesmethoden, zoals crashdiëten, kunnen ook het risico vergroten.
- Leeftijd en geslacht: Galstenen komen vaker voor bij mensen ouder dan 40 jaar en bij vrouwen, vooral tijdens de vruchtbare leeftijd en na de menopauze.
- Zwangerschap: Hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap kunnen de galblaas beïnvloeden en de vorming van galstenen bevorderen.
- Etniciteit: Mensen van inheemse Amerikaanse, Mexicaanse en Noord-Europese afkomst hebben een verhoogd risico op galstenen.
- Medische aandoeningen: Sommige medische aandoeningen, zoals leverziekte, diabetes en bepaalde bloedaandoeningen, kunnen het risico op galstenen verhogen.
De exacte oorzaak van galstenen is vaak een combinatie van deze factoren, en niet iedereen met risicofactoren ontwikkelt noodzakelijkerwijs galstenen.
De behandeling van galstenen kan variëren afhankelijk van de ernst van de symptomen, het type galstenen en de algehele gezondheid van de patiënt. Enkele veelvoorkomende behandelingsmethoden zijn:
- Waarnemen (afwachten): Als galstenen geen symptomen veroorzaken, kan de arts ervoor kiezen om ze alleen maar te observeren zonder directe behandeling. Dit wordt vooral gedaan bij kleine stenen die geen obstructie van de galwegen veroorzaken.
- Dieet- en levensstijlaanpassingen: Het aanpassen van het dieet, zoals het vermijden van voedingsmiddelen die galblaascontracties kunnen stimuleren, en het verminderen van overgewicht kan helpen bij het voorkomen van symptomen en het voorkomen van verdere galsteenvorming.
- Medicatie: Voor bepaalde soorten galstenen, met name cholesterolstenen, kunnen medicijnen worden voorgeschreven om de galstenen op te lossen of hun vorming te voorkomen. Ursodeoxycholzuur is een voorbeeld van een medicijn dat kan worden gebruikt om cholesterolstenen te behandelen.
- ERCP (Endoscopische Retrograde Cholangiopancreatografie): Dit is een procedure waarbij een flexibele buis wordt ingebracht via de mond en de slokdarm om de galwegen te bereiken. Galstenen kunnen vervolgens worden verwijderd met behulp van instrumenten aan het uiteinde van de buis.
- Laparoscopische cholecystectomie: Dit is een veelvoorkomende chirurgische ingreep waarbij de galblaas wordt verwijderd via kleine incisies in de buikwand. Het wordt vaak gebruikt wanneer galstenen symptomen veroorzaken en herhaalde episodes van galsteenlijden optreden.
- Open cholecystectomie: In zeldzame gevallen, zoals wanneer de laparoscopische benadering niet mogelijk is, kan een traditionele open operatie nodig zijn om de galblaas te verwijderen.
De keuze van behandeling hangt af van verschillende factoren, waaronder de grootte en het type van de galstenen, de aanwezigheid van symptomen, en de algehele gezondheidstoestand van de patiënt.
De nabehandeling bij galstenen kan variëren afhankelijk van de specifieke situatie van de patiënt en of de galblaas al dan niet is verwijderd. Enkele mogelijke nabehandelingsstappen zijn:
- Voortzetting van dieet- en levensstijlaanpassingen: Als galstenen zijn verwijderd en de galblaas nog aanwezig is, kan de patiënt worden geadviseerd om gezonde eetgewoonten te handhaven, zoals het vermijden van voedingsmiddelen die galblaascontracties stimuleren en het verminderen van de consumptie van verzadigde vetten.
- Medicatie: In sommige gevallen kunnen medicijnen worden voorgeschreven om galstenen te voorkomen of de vorming ervan te verminderen, vooral als de patiënt een hoog risico heeft op het ontwikkelen van nieuwe stenen.
- Regelmatige controles en follow-up: Patiënten die eerder galstenen hebben gehad, kunnen periodieke controles en follow-upafspraken krijgen om te controleren op tekenen van terugkerende galstenen of complicaties.
Preventiemethoden die kunnen worden toegepast om de vorming van galstenen te voorkomen of het risico op herhaling te verminderen, omvatten:
- Gezond dieet: Een dieet dat rijk is aan vezels, fruit, groenten en magere eiwitten en arm aan verzadigde vetten en cholesterol kan helpen bij het voorkomen van galstenen. Het verminderen van de consumptie van vetrijke voedingsmiddelen en suikerhoudende dranken kan ook nuttig zijn.
- Gewichtsbeheersing: Het handhaven van een gezond gewicht en het vermijden van gewichtstoename kan het risico op galstenen verminderen, vooral bij mensen met overgewicht of obesitas.
- Geleidelijk gewichtsverlies: Als gewichtsverlies nodig is, moet dit geleidelijk en op een gezonde manier gebeuren, om het risico op het ontwikkelen van galstenen te minimaliseren.
- Regelmatige lichaamsbeweging: Regelmatige lichaamsbeweging kan helpen bij het handhaven van een gezond gewicht en het bevorderen van een gezonde galblaasfunctie.
Door deze preventieve maatregelen toe te passen en regelmatig contact te houden met de zorgverlener, kan het risico op het ontwikkelen van galstenen worden verminderd en kan de algehele gezondheid van de galblaas worden ondersteund.
Galstenen kunnen leiden tot verschillende medische complicaties, vooral wanneer ze de galwegen blokkeren of ontstekingen veroorzaken. Enkele van de mogelijke complicaties zijn:
- Galblaasontsteking (cholecystitis): Dit treedt op wanneer een galsteen vast komt te zitten in de galblaas en een ontstekingsreactie veroorzaakt. Symptomen zijn onder meer hevige pijn in de bovenbuik, koorts, misselijkheid en braken.
- Galwegobstructie: Als een galsteen vast komt te zitten in de galwegen, kan dit de stroom van gal van de lever naar de darmen blokkeren. Dit kan leiden tot symptomen zoals geelzucht, donkere urine, lichte ontlasting, en ernstige buikpijn.
- Galblaasinfectie (empyeem): Als galblaasontsteking niet tijdig wordt behandeld, kan dit leiden tot een geïnfecteerde galblaas. Dit kan leiden tot ernstige symptomen en vereist vaak ziekenhuisopname en intraveneuze antibiotica.
- Galsteenpancreatitis: Wanneer een galsteen vast komt te zitten in de galbuis die de alvleesklier afvoert, kan dit leiden tot ontsteking van de alvleesklier, bekend als pancreatitis. Dit kan ernstige buikpijn, misselijkheid, braken en zelfs levensbedreigende complicaties veroorzaken.
- Galblaaspoliepen: Soms kunnen galstenen zich ontwikkelen tot galblaaspoliepen, wat abnormale gezwellen zijn aan de binnenwand van de galblaas. Hoewel veel poliepen goedaardig zijn, kunnen sommige kwaadaardig worden en galblaaskanker veroorzaken.
- Choledocholithiasis: Dit verwijst naar galstenen die vast komen te zitten in de gemeenschappelijke galbuis, wat kan leiden tot ernstige complicaties zoals galwegontsteking (cholangitis) of galweginfectie (cholangitis).
Het is belangrijk om medische hulp in te roepen als er symptomen van galstenen optreden, om complicaties te voorkomen en tijdige behandeling te krijgen.
Let op: Het is altijd raadzaam om rechtstreeks advies in te winnen bij medische professionals, zoals uw huisarts voor specifieke vragen of zorgen met betrekking tot uw eigen gezondheid en medische situatie.
