
MEDISCHE ENCYCLOPEDIE
AMSTEL en IJ - HUISARTSEN
CLUSTERHOOFDPIJN

Clusterhoofdpijn is een zeer ernstige, eenzijdige hoofdpijn die in aanvallen optreedt. De pijn zit meestal achter of rond één oog en is zo intens dat mensen tijdens een aanval vaak niet stil kunnen zitten of zelfs suïcidale gedachten krijgen. Het komt in clusters (aanvalsperioden) van weken tot maanden, vaak op dezelfde tijdstippen van de dag of nacht, en vervolgens verdwijnen de klachten weer voor maanden of jaren.
Kenmerken van clusterhoofdpijn:
- Heftige, brandende of borende pijn rond één oog of slaap
- Duurt 15 minuten tot 3 uur per aanval
- Meerdere aanvallen per dag (vaak 1–8), vaak op een vaste tijd
- Komt in clusters: weken of maanden dagelijks, dan lange periode geen klachten
- Altijd aan dezelfde kant van het hoofd
- Tranend oog
- Verstopte of loopneus
- Hangend ooglid (ptosis)
- Vernauwde pupil (miosis)
- Zweten in het gezicht
- Patiënten zijn vaak rusteloos en geagiteerd tijdens een aanval (in tegenstelling tot migraine)
Er zijn verschillende soorten clusterhoofdpijn te onderscheiden. Clusterhoofdpijn is een vorm van trigeminale autonome cefalgie (TAC) en wordt vooral ingedeeld op basis van het patroon van aanvallen.
De belangrijkste vormen zijn:
🟠 1. Episodische clusterhoofdpijn (ECH)
Dit is de meest voorkomende vorm (ongeveer 80-90% van de gevallen).
- Aanvalsperioden (“clusters”) van weken tot maanden (meestal 6–12 weken)
- Gevolgd door aanvalsvrije perioden van minimaal een maand (soms zelfs jaren)
- Aanvallen treden vaak op op hetzelfde tijdstip van de dag (bijvoorbeeld ’s nachts)
Kenmerken:
- Aanvalsfrequentie: 1 tot 8 keer per dag
- Vaak seizoensgebonden (vooral in lente of herfst)
🔴 2. Chronische clusterhoofdpijn (CCH)
Deze vorm komt minder vaak voor (ongeveer 10–20% van de gevallen), maar is veel invaliderender.
- Geen onderbreking van meer dan 1 maand in een periode van 1 jaar
- Aanvallen treden dagelijks of bijna dagelijks op, zonder duidelijke remissie
Kenmerken:
- Meestal ontstaat deze vorm geleidelijk, vaak na jaren van episodische clusterhoofdpijn
- Soms is het vanaf het begin chronisch (“de novo”)
🟡 3. Clusterhoofdpijn met atypisch beloop (zeldzaam)
Sommige patiënten hebben een beeld dat niet precies in de standaard indeling past:
- Aanvallen die minder heftig, langer/korter, of minder frequent zijn dan typisch
- Combinatie met migraineachtige klachten
- Geen duidelijke clusterperioden
Deze vormen vallen soms onder het bredere spectrum van trigeminale autonome cefalalgieën of worden als “atypisch” geclassificeerd, waarbij nadere differentiële diagnostiek nodig is.
✅ Samenvatting
Pagina Inhoud
Toggle| Type | Aanvalsperiode | Aanvalsvrije periode | Frequentie |
|---|---|---|---|
| Episodisch | Weken–maanden | >1 maand | 1–8 aanvallen per dag |
| Chronisch | Doorlopend | <1 maand (of geen) | Dagelijks, langdurig |
| Atypisch/Zeldzaam | Variabel | Variabel | Onregelmatig, afwijkend |
💡 Belangrijk
Bij twijfel over de diagnose of het subtype is verwijzing naar een hoofdpijncentrum of neuroloog met expertise in primaire hoofdpijnsyndromen aanbevolen. De behandeling (bijvoorbeeld zuurstoftherapie, triptanen of preventieve medicatie zoals verapamil) is deels afhankelijk van het subtype.
De precieze oorzaak is onbekend, maar clusterhoofdpijn lijkt samen te hangen met een ontregeling van de hypothalamus(regelcentrum voor slaap, dagritme en hormonen). Er zijn duidelijke circadiane kenmerken (vaste tijdstippen), wat dat ondersteunt.
Mogelijke uitlokkende factoren tijdens een clusterperiode:
- Alcohol (kan binnen 30 minuten aanval uitlokken)
- Sterke geuren (zoals parfum, benzine)
- Fel licht of temperatuurverschillen
- Sommige medicatie (zoals vasodilatoren)
💥 Aanvalsbehandeling:
- Zuurstoftherapie:
- 100% zuurstof via non-rebreathing maskertje
- 7–15 liter/minuut gedurende 15–20 minuten
- Werkt bij veel mensen binnen 15 minuten
- Triptanen:
- Subcutaan injectie van sumatriptan (werkt snel)
- Neusspray van zolmitriptan of sumatriptan als alternatief
- Tabletten werken te traag bij clusterhoofdpijn
⛔ Let op:
- Gewone pijnstillers zoals paracetamol of NSAID’s werken niet bij clusterhoofdpijn
🛡️ Preventieve behandeling:
Wordt gestart zodra een clusterperiode begint.
- Verapamil (bloeddrukverlager, eerste keus)
- Prednison (kortdurend bij opstart behandeling)
- Lithium, topiramaat of valproaat als alternatieven
- Bij chronische vormen:
- Injecties met CGRP-remmers (off-label)
- Nervus occipitalis blokkade
- Diepe hersenstimulatie (zeldzaam)
Clusterhoofdpijn vereist altijd medische begeleiding. Vermoed je clusterhoofdpijn bij jezelf of een patiënt? Verwijs dan naar de neuroloog voor diagnose en behandeling. Zelfdiagnose is niet verstandig gezien de ernst van de klachten en het risico op verwarring met andere aandoeningen.
Openingstijden praktijk:
Alle werkdagen van 08:00 tot 17:00
Tel: 020 308 1234
Na sluitingstijd: 088 003 0600
- Glossary: HoofdpijnHoofdpijn is een veelvoorkomende aandoening die wordt gekenmerkt door pijn of ongemak in het hoofd. Het kan variëren in intensiteit, duur en locatie. Hoofdpijn kan verschillende oorzaken hebben, waaronder spanning, stress, vermoeidheid, oogproblemen, sinusitis of een onderliggende medische aandoening.
- Hoofd-Nek Neurologische Aandoeningen
- Hoofdpijn en Nekklachten
