« Back to Glossary Index
boekenrij voor header

AMSTEL en IJ - HUISARTSEN

CLUSTERHOOFDPIJN

CLUSTERHOOFDPIJN

Clusterhoofdpijn is een zeer ernstige, eenzijdige hoofdpijn die in aanvallen optreedt. De pijn zit meestal achter of rond één oog en is zo intens dat mensen tijdens een aanval vaak niet stil kunnen zitten of zelfs suïcidale gedachten krijgen. Het komt in clusters (aanvalsperioden) van weken tot maanden, vaak op dezelfde tijdstippen van de dag of nacht, en vervolgens verdwijnen de klachten weer voor maanden of jaren.


Kenmerken van clusterhoofdpijn:

  • Heftige, brandende of borende pijn rond één oog of slaap
  • Duurt 15 minuten tot 3 uur per aanval
  • Meerdere aanvallen per dag (vaak 1–8), vaak op een vaste tijd
  • Komt in clusters: weken of maanden dagelijks, dan lange periode geen klachten
  • Altijd aan dezelfde kant van het hoofd
    • Tranend oog
    • Verstopte of loopneus
    • Hangend ooglid (ptosis)
    • Vernauwde pupil (miosis)
    • Zweten in het gezicht
  • Patiënten zijn vaak rusteloos en geagiteerd tijdens een aanval (in tegenstelling tot migraine)

Er zijn verschillende soorten clusterhoofdpijn te onderscheiden. Clusterhoofdpijn is een vorm van trigeminale autonome cefalgie (TAC) en wordt vooral ingedeeld op basis van het patroon van aanvallen.
De belangrijkste vormen zijn:

🟠 1. Episodische clusterhoofdpijn (ECH)

Dit is de meest voorkomende vorm (ongeveer 80-90% van de gevallen).

  • Aanvalsperioden (“clusters”) van weken tot maanden (meestal 6–12 weken)
  • Gevolgd door aanvalsvrije perioden van minimaal een maand (soms zelfs jaren)
  • Aanvallen treden vaak op op hetzelfde tijdstip van de dag (bijvoorbeeld ’s nachts)

Kenmerken:

  • Aanvalsfrequentie: 1 tot 8 keer per dag
  • Vaak seizoensgebonden (vooral in lente of herfst)

🔴 2. Chronische clusterhoofdpijn (CCH)

Deze vorm komt minder vaak voor (ongeveer 10–20% van de gevallen), maar is veel invaliderender.

  • Geen onderbreking van meer dan 1 maand in een periode van 1 jaar
  • Aanvallen treden dagelijks of bijna dagelijks op, zonder duidelijke remissie

Kenmerken:

  • Meestal ontstaat deze vorm geleidelijk, vaak na jaren van episodische clusterhoofdpijn
  • Soms is het vanaf het begin chronisch (“de novo”)

🟡 3. Clusterhoofdpijn met atypisch beloop (zeldzaam)

Sommige patiënten hebben een beeld dat niet precies in de standaard indeling past:

  • Aanvallen die minder heftiglanger/korter, of minder frequent zijn dan typisch
  • Combinatie met migraineachtige klachten
  • Geen duidelijke clusterperioden

Deze vormen vallen soms onder het bredere spectrum van trigeminale autonome cefalalgieën of worden als “atypisch” geclassificeerd, waarbij nadere differentiële diagnostiek nodig is.

✅ Samenvatting

Pagina Inhoud

TypeAanvalsperiodeAanvalsvrije periodeFrequentie
EpisodischWeken–maanden>1 maand1–8 aanvallen per dag
ChronischDoorlopend<1 maand (of geen)Dagelijks, langdurig
Atypisch/ZeldzaamVariabelVariabelOnregelmatig, afwijkend

💡 Belangrijk

Bij twijfel over de diagnose of het subtype is verwijzing naar een hoofdpijncentrum of neuroloog met expertise in primaire hoofdpijnsyndromen aanbevolen. De behandeling (bijvoorbeeld zuurstoftherapie, triptanen of preventieve medicatie zoals verapamil) is deels afhankelijk van het subtype.

De precieze oorzaak is onbekend, maar clusterhoofdpijn lijkt samen te hangen met een ontregeling van de hypothalamus(regelcentrum voor slaap, dagritme en hormonen). Er zijn duidelijke circadiane kenmerken (vaste tijdstippen), wat dat ondersteunt.

Mogelijke uitlokkende factoren tijdens een clusterperiode:

  • Alcohol (kan binnen 30 minuten aanval uitlokken)
  • Sterke geuren (zoals parfum, benzine)
  • Fel licht of temperatuurverschillen
  • Sommige medicatie (zoals vasodilatoren)

💥 Aanvalsbehandeling:

  1. Zuurstoftherapie:
    • 100% zuurstof via non-rebreathing maskertje
    • 7–15 liter/minuut gedurende 15–20 minuten
    • Werkt bij veel mensen binnen 15 minuten
  2. Triptanen:
    • Subcutaan injectie van sumatriptan (werkt snel)
    • Neusspray van zolmitriptan of sumatriptan als alternatief
    • Tabletten werken te traag bij clusterhoofdpijn

⛔ Let op:

  • Gewone pijnstillers zoals paracetamol of NSAID’s werken niet bij clusterhoofdpijn

🛡️ Preventieve behandeling:

Wordt gestart zodra een clusterperiode begint.

  • Verapamil (bloeddrukverlager, eerste keus)
  • Prednison (kortdurend bij opstart behandeling)
  • Lithiumtopiramaat of valproaat als alternatieven
  • Bij chronische vormen:
    • Injecties met CGRP-remmers (off-label)
    • Nervus occipitalis blokkade
    • Diepe hersenstimulatie (zeldzaam)

Clusterhoofdpijn vereist altijd medische begeleiding. Vermoed je clusterhoofdpijn bij jezelf of een patiënt? Verwijs dan naar de neuroloog voor diagnose en behandeling. Zelfdiagnose is niet verstandig gezien de ernst van de klachten en het risico op verwarring met andere aandoeningen.


GZC AMSTELKWARTIER
GZC BUIKSLOTERHAM

Let op: Het is altijd raadzaam om rechtstreeks advies in te winnen bij medische professionals, zoals uw huisarts voor specifieke vragen of zorgen met betrekking tot uw eigen gezondheid en medische situatie.